شکل های مختلف پتاسیم خاک های مناطق توتون کاری شمال کشور

سابقه و هدف: پتاسیم یکی از عناصر غذایی ضروری و پر مصرف برای رشد و توسعه گیاه توتون می باشد. مقدار پتاسیم در برگ توتون همبستگی بالایی با کیفیت برگ توتون دارد و یکی از مهم ترین شاخص ها جهت تعیین کیفیت برگ توتون می باشد. پتاسیم در خاک به ترتیب کاهش قابلیت استفاده برای گیاه شامل بخش های محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی می باشد.. این پژوهش با هدف بررسی شکل های مختلف پتاسیم (محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی) به همراه پتاسیم شبه کل (عصاره گیری شده با تیزاب سلطانی) در خاک های مناطق توتون کاری استان های گلستان، مازندران و گیلان انجام گرفت. مواد و روش ها: در مناطق توتون کاری هر یک از استان های گلستان، مازندران و گیلان 3 خاکرخ حفر شد. تمام خاکرخ ها تشریح و بر اساس کلید سیستم جامع طبقه بندی خاک طبقه بندی شدند. شکل های مختلف پتاسیم (محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی) به همراه پتاسیم شبه کل اندازه گیری شده و ارتباط آنها با یکدیگر و با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در مناطق توتون کاری شمال کشور میانگین مقدار پتاسیم محلول، تبادلی، غیر تبادلی، شبه کل، ساختمانی و کل به ترتیب از صفر تا 24/38، 7 تا 513، 44 تا 1933، 70 تا 4267، 4114 تا 15607 و 4166 تا 16157 میلی گرم بر کیلوگرم خاک و میانگین درصد پتاسیم محلول، تبادلی، غیر تبادلی، شبه کل و ساختمانی به پتاسیم کل به ترتیب از صفر تا 32/0، 12/0 تا 41/4، 83/0 تا 96/11، 21/1 تا 72/33 و60/85 تا 96/98 متغیر می باشد. خاک های مورد مطالعه در استان گیلان کم ترین مقدار تمام شکل های پتاسیم را دارند و خاک های مورد مطالعه در استان مازندران از نظر شکل های محلول، تبادلی، غیرتبادلی و شبه کل و خاک های مورد مطالعه در استان گلستان از نظر شکل های ساختمانی و کل دارای بیشترین مقدار هستند. آزمون همبستگی شکل های مختلف پتاسیم با اجزای بافت خاک نشان داد که بین شکل های مختلف پتاسیم به جز پتاسیم محلول رابطه مثبت معنی دار با مقدار رس و سیلت و رابطه منفی با مقدار شن در سطح یک درصد وجود دارد. بالاترین ضریب همبستگی مقدار شن و سیلت با پتاسیم غیر تبادلی و مقدار رس نیز با پتاسیم شبه کل می باشد. همچنین، نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین تمام شکل های مختلف پتاسیم همبستگی مثبت معنی دار در سطح یک درصد وجود دارد به جز پتاسیم محلول که تنها با پتاسیم تبادلی و غیرتبادلی به ترتیب در سطح یک و پنج درصد همبستگی مثبت معنی دار دارد. مقایسه مقدار پتاسیم شبه کل با شکل های مختلف پتاسیم نیز نشان داد که پتاسیم شبه کل بین پتاسیم غیرتبادلی و پتاسیم ساختمانی قرار دارد و از نظر مقدار به پتاسیم غیر تبادلی بسیار نزدیک می باشد. نتیجه گیری: مقدار پتاسیم قابل دسترس گیاه (پتاسیم محلول، تبادلی و غیرتبادلی) در مناطق توتون کاری استان مازندران بیشتر از استان های گلستان و گیلان بوده و در نتیجه مدیریت کودی پتاسیم در این مناطق با هم متفاوت خواهد بود. پتاسیم شبه کل همبستگی خوبی با شکل های دیگر پتاسیم داشت و از آنجائیکه شامل شکل های محلول، تبادلی، غیرتبادلی و بخشی از پتاسیم ساختمانی است، می تواند نشان دهنده قدرت تامین پتاسیم خاک برای گیاه در طول دوره رشد در نظر گرفته شود که نیاز است با آزمایش های گلخانه ای و مزرعه ای مورد بررسی قرار گیرد.